Bộ luật Hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017 có ba phần, 26 chương, 426 điều. So với Bộ luật Hình sự năm 1999 thì Bộ luật này đã bãi bỏ 03 điều, giữ nguyên 30 điều, sửa đổi, bổ sung 396 điều. Như vậy, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có những sửa đổi lớn so với Bộ luật Hình sự năm 1999 và có những điểm mới cơ bản sau:
Thứ nhất, Bộ luật Hình sự năm 2015 tiếp tục thể chế hóa chủ trương cải cách tư pháp của Đảng theo tinh thần: Đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội; tôn trọng và bảo đảm thực thi các quyền con người, quyền công dân được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã thể chế hóa chủ trương của Đảng về hạn chế áp dụng hình phạt tù có thời hạn; mở rộng việc áp dụng hình phạt tiền và hình phạt cải tạo không giam giữ, cụ thể là: Không áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người lần đầu phạm tội ít nghiêm trọng do vô ý và có nơi cư trú rõ ràng. Mở rộng việc áp dụng hình phạt tiền, cải tạo không giam giữ là hình phạt chính. Hai hình phạt này có thể áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng.
Ngoài ra, người phạm tội rất nghiêm trọng xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường, trật tự công cộng và một số tội phạm khác cũng có thể được áp dụng hình phạt tiền là hình phạt chính.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã thể chế hóa chủ trương của Đảng về hạn chế áp dụng hình phạt tử hình, cụ thể: Đã bãi bỏ hình phạt tử hình ở 08 tội danh, chỉ còn duy trì hình phạt tử hình ở 18 tội danh thuộc các nhóm tội xâm phạm an ninh quốc gia, xâm phạm tính mạng con người, tội phạm về ma túy, tham nhũng và một số tội phạm đặc biệt khác. Không áp dụng hình phạt tử hình đối với người đủ 75 tuổi trở lên khi phạm tội hoặc khi xét xử. Bổ sung thêm trường hợp không thi hành án tử hình đối với: Người đủ 75 tuổi trở lên; người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, nhận hối lộ mà sau khi kết án đã tự động nộp lại ít nhất ¾ tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã sửa đổi, bổ sung nhóm các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, quyền tự do của con người, của công dân với những chế tài nghiêm khắc; bổ sung một số quy định để xử lý hình sự đối với hành vi xâm phạm quyền biểu quyết khi Nhà nước trưng cầu ý dân, quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, quyền biểu tình của công dân.
Thứ hai, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có sự điều chỉnh mạnh mẽ trong chính sách hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội theo hướng bảo đảm lợi ích tốt nhất cho các em theo tinh thần bảo đảm yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong lứa tuổi chưa thành niên.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã thu hẹp đáng kể phạm vi trách nhiệm hình sự đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, theo đó các em chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về 29 tội danh trong số 314 tội danh theo quy định trong Bộ luật Hình sự năm 2015.
Thứ ba, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã tạo ra cơ chế hữu hiệu để bảo vệ thúc đẩy sự phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Ví dụ: Lần đầu tiên xây dựng pháp luật hình sự của nước ta, chế định trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại đã được bổ sung vào bộ luật Hình sự.
Đây là điểm mới nổi bật, mang tính đột phá trong chính sách hình sự nước ta làm thay đổi nhận thức truyền thống về tội phạm và hình phạt.
Việc bổ sung trách nhiệm hình sự của pháp nhân trong Bộ luật Hình sự xuất phát từ yêu cầu cấp bách thực tiễn, góp phần khác phục những bất cấp, hạn chế trong việc xử lý các vi phạm pháp luật của pháp nhân trong thời gian qua, nhất là những vi phạm trong lĩnh vực kinh tế, môi trường, tạo điều kiện bảo về tốt hơn quyền lợi của người bị thiệt hại do vi phạm pháp luật gây ra.
Bốn là, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã bổ sung những quy định mới để giải quyết những vướng mắc, bất cập trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần tăng cường đấu tranh phòng, chống tham nhũng ở nước ta.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã xóa bỏ nhiều tội danh mà từ trước tới nay chưa hề áp dụng. Đồng thời bổ sung một loại tội danh mới hoặc sửa đổi, bổ sung rất nhiều tội danh trong lĩnh vực kinh tế, môi trường, lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông, các lĩnh vực xã hội khác đang có chiều hướng gia tăng hiện nay.
Bộ luật Hình sự đã bổ sung quy định không áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự với tội tham ô, tội nhận hối lộ. Đồng thời đã mở rộng phạm vi xử lý tội tham nhũng ra cả khu vực tư nhân.
Năm là, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã tạo cơ sở pháp lý cho việc thực hiện các nghĩa vụ quốc tế đã cam kết, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã bổ sung 03 tội mới đó là tội “Cưỡng bức lao động”, tội “Bắt cóc con tin” và tội “Cướp biển”.
Sửa đổi, bổ sung 07 tội gồm: “Mua bán người”, tội “Mua bán người dưới 16 tuổi”, tội “Rửa tiền”, tội “Tài trợ khủng bố”, tội “Bắt cóc hoặc giam người trái pháp luật”, tội “Dùng nhục hình”, tội “Bức cung”. Theo tinh thần các Công ước quốc tế và Luật pháp quốc tế mà Việt Nam tham gia hoặc ký kết.
Sáu là, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có những điều chỉnh về mặt kỹ thuật lập pháp theo hướng: Nâng cao tính minh bạch trong các quy định của Bộ luật Hình sự; bảo đảm tính thống nhất về kỹ thuật giữa phần chung và phần các tội phạm trong Bộ luật Hình sự, giữa Bộ luật Hình sự và các luật khác.
Cụ thể: Đã thay thế tội “Cố ý làm trái các quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” tại Điều 165 Bộ luật Hình sự năm 1999 bằng 09 tội danh mới trong lĩnh vực kinh tế.
Cụ thể hóa tối đa các dấu hiệu định tội, định khung.
Ví dụ: Trước đây trong Bộ luật Hình sự năm 1999 hay sử dụng các tình tiết định tội, tình tiết định khung có tình trừu tượng, khó áp dụng như gây hậu quả nghiêm trọng, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, vật phạm pháp có số lượng lớn hoặc vật phạm pháp có số lượng rất lớn… thì hiện nay Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định rõ hậu quả đó cụ thể thế nào, vật phạm pháp có số lượng lớn hoặc rất lớn cụ thể là bao nhiêu…
Đồng thời tách một số tội ghép trong Bộ luật Hình sự năm 1999 thành các tội danh độc lập để có sự phân hóa khi xử lý.
PBGDPL
Bộ luật Hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017 có ba phần, 26 chương, 426 điều. So với Bộ luật Hình sự năm 1999 thì Bộ luật này đã bãi bỏ 03 điều, giữ nguyên 30 điều, sửa đổi, bổ sung 396 điều. Như vậy, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có những sửa đổi lớn so với Bộ luật Hình sự năm 1999 và có những điểm mới cơ bản sau:Thứ nhất, Bộ luật Hình sự năm 2015 tiếp tục thể chế hóa chủ trương cải cách tư pháp của Đảng theo tinh thần: Đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội; tôn trọng và bảo đảm thực thi các quyền con người, quyền công dân được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã thể chế hóa chủ trương của Đảng về hạn chế áp dụng hình phạt tù có thời hạn; mở rộng việc áp dụng hình phạt tiền và hình phạt cải tạo không giam giữ, cụ thể là: Không áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người lần đầu phạm tội ít nghiêm trọng do vô ý và có nơi cư trú rõ ràng. Mở rộng việc áp dụng hình phạt tiền, cải tạo không giam giữ là hình phạt chính. Hai hình phạt này có thể áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng.
Ngoài ra, người phạm tội rất nghiêm trọng xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường, trật tự công cộng và một số tội phạm khác cũng có thể được áp dụng hình phạt tiền là hình phạt chính.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã thể chế hóa chủ trương của Đảng về hạn chế áp dụng hình phạt tử hình, cụ thể: Đã bãi bỏ hình phạt tử hình ở 08 tội danh, chỉ còn duy trì hình phạt tử hình ở 18 tội danh thuộc các nhóm tội xâm phạm an ninh quốc gia, xâm phạm tính mạng con người, tội phạm về ma túy, tham nhũng và một số tội phạm đặc biệt khác. Không áp dụng hình phạt tử hình đối với người đủ 75 tuổi trở lên khi phạm tội hoặc khi xét xử. Bổ sung thêm trường hợp không thi hành án tử hình đối với: Người đủ 75 tuổi trở lên; người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, nhận hối lộ mà sau khi kết án đã tự động nộp lại ít nhất ¾ tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã sửa đổi, bổ sung nhóm các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, quyền tự do của con người, của công dân với những chế tài nghiêm khắc; bổ sung một số quy định để xử lý hình sự đối với hành vi xâm phạm quyền biểu quyết khi Nhà nước trưng cầu ý dân, quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, quyền biểu tình của công dân.
Thứ hai, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có sự điều chỉnh mạnh mẽ trong chính sách hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội theo hướng bảo đảm lợi ích tốt nhất cho các em theo tinh thần bảo đảm yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong lứa tuổi chưa thành niên.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã thu hẹp đáng kể phạm vi trách nhiệm hình sự đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, theo đó các em chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về 29 tội danh trong số 314 tội danh theo quy định trong Bộ luật Hình sự năm 2015.
Thứ ba, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã tạo ra cơ chế hữu hiệu để bảo vệ thúc đẩy sự phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Ví dụ: Lần đầu tiên xây dựng pháp luật hình sự của nước ta, chế định trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại đã được bổ sung vào bộ luật Hình sự.
Đây là điểm mới nổi bật, mang tính đột phá trong chính sách hình sự nước ta làm thay đổi nhận thức truyền thống về tội phạm và hình phạt.
Việc bổ sung trách nhiệm hình sự của pháp nhân trong Bộ luật Hình sự xuất phát từ yêu cầu cấp bách thực tiễn, góp phần khác phục những bất cấp, hạn chế trong việc xử lý các vi phạm pháp luật của pháp nhân trong thời gian qua, nhất là những vi phạm trong lĩnh vực kinh tế, môi trường, tạo điều kiện bảo về tốt hơn quyền lợi của người bị thiệt hại do vi phạm pháp luật gây ra.
Bốn là, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã bổ sung những quy định mới để giải quyết những vướng mắc, bất cập trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần tăng cường đấu tranh phòng, chống tham nhũng ở nước ta.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã xóa bỏ nhiều tội danh mà từ trước tới nay chưa hề áp dụng. Đồng thời bổ sung một loại tội danh mới hoặc sửa đổi, bổ sung rất nhiều tội danh trong lĩnh vực kinh tế, môi trường, lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông, các lĩnh vực xã hội khác đang có chiều hướng gia tăng hiện nay.
Bộ luật Hình sự đã bổ sung quy định không áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự với tội tham ô, tội nhận hối lộ. Đồng thời đã mở rộng phạm vi xử lý tội tham nhũng ra cả khu vực tư nhân.
Năm là, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã tạo cơ sở pháp lý cho việc thực hiện các nghĩa vụ quốc tế đã cam kết, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Ví dụ: Bộ luật Hình sự năm 2015 đã bổ sung 03 tội mới đó là tội “Cưỡng bức lao động”, tội “Bắt cóc con tin” và tội “Cướp biển”.
Sửa đổi, bổ sung 07 tội gồm: “Mua bán người”, tội “Mua bán người dưới 16 tuổi”, tội “Rửa tiền”, tội “Tài trợ khủng bố”, tội “Bắt cóc hoặc giam người trái pháp luật”, tội “Dùng nhục hình”, tội “Bức cung”. Theo tinh thần các Công ước quốc tế và Luật pháp quốc tế mà Việt Nam tham gia hoặc ký kết.
Sáu là, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có những điều chỉnh về mặt kỹ thuật lập pháp theo hướng: Nâng cao tính minh bạch trong các quy định của Bộ luật Hình sự; bảo đảm tính thống nhất về kỹ thuật giữa phần chung và phần các tội phạm trong Bộ luật Hình sự, giữa Bộ luật Hình sự và các luật khác.
Cụ thể: Đã thay thế tội “Cố ý làm trái các quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” tại Điều 165 Bộ luật Hình sự năm 1999 bằng 09 tội danh mới trong lĩnh vực kinh tế.
Cụ thể hóa tối đa các dấu hiệu định tội, định khung.
Ví dụ: Trước đây trong Bộ luật Hình sự năm 1999 hay sử dụng các tình tiết định tội, tình tiết định khung có tình trừu tượng, khó áp dụng như gây hậu quả nghiêm trọng, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, vật phạm pháp có số lượng lớn hoặc vật phạm pháp có số lượng rất lớn… thì hiện nay Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định rõ hậu quả đó cụ thể thế nào, vật phạm pháp có số lượng lớn hoặc rất lớn cụ thể là bao nhiêu…
Đồng thời tách một số tội ghép trong Bộ luật Hình sự năm 1999 thành các tội danh độc lập để có sự phân hóa khi xử lý.